Bebekliğinden itibaren yaşıtlarından ayrılan bazı yönleriyle üstün zekâlı çocukları tanımak aslında mümkün. Bunun için ailenin yapacağı en önemli ilk şey iyi bir gözlem. Birazdan bahsedeceğim maddeleri siz de çocuğunuzda ya da yakınlarınızda fark ediyorsanız, üstün zekâlı bireyle karşı karşıya olmanız muhtemel.

Onları Tanımak

* Öncelikle bazı şeyleri yaşıtlarından daha önde yapmaya başlarlar. Örneğin; daha erken emekleme, yürüme, konuşma, sayı sayma, okuma gibi.

* Kuvvetli hayal güçleri vardır. Bir hikâyeyi yarıda kesip tamamlatın ya da özgürce resim çizmesini isteyin. Yaşına göre çok daha fazla ayrıntı, alternatif, çarpıcı kurgular içeren tasarılar oluşturacaktır.

* Meraklı ve gözlemcidirler. Evet, her çocuğun daha fazla soru sormaya başladığı bir dönem var ama burada kastettiğim daha karmaşık şeyleri merak etmesi, daha zor şeyler sorması. Öyleki ebeveyn ya da büyükleri olarak açıklamakta bir an biz bile zorlanabiliriz. Örneğin oynadığı oyuncağı parçalara ayırıp pilin nasıl hareket ettirdiği, nasıl bir devresinin olduğunu merak etmesi, biyolojiye ilgi duyup toprağı kurcalarken bulduğu böcekleri biriktirip onları incelemeyi istemesi, gezegen sisteminin işleyişini merak etmesi gibi.

* Bir olayı, konuyu çabuk kavrar. Hafızası kuvvetlidir.

* Kelime dağarcığı fazladır. Bir cümle kurduğunda hislerini daha detaylı veya farklı kelimelerle ifade edebilir.

* Genelde mizah yönleri kuvvetlidir. Yapılan espriyi çabuk kavrar veya zekice espriler yapar.

* Mükemmeliyetçidirler. Bir resim çiziyorsa sık sık silip daha iyisi için deneme yapar.

* Kitap okumayı çok severler.

* Arkadaşlık kurmak için kendinden büyüklere yönelir veya kendinden büyüklerle daha iyi anlaşır. Liderlik becerileri fazladır.

* Özgüvenli, duyarlı ve yoğun duygululardır. Eleştirel düşünme becerileri gelişmiştir.

*Belirli alanlarda yetenekli olup ve üstün performanslar sergilerler.

* Genelde grubun kurallarına aykırı davranıp kendi istediklerinde ısrarcı olurlar.

Aileye Öneriler

*Öncelikle onu farklı değil özel olarak kabul edin. Ve üstün yetenekli oluşunun onun üzerinde bir baskı faktörü oluşturacak şekle dönüşmesini engelleyin.

* Sabırlı ve anlayışlı olun. Üstün yetenekli oluşu onun ders notlarının hep yüksek olacağı, doğru kararlar alacağı anlamına gelmez. Akademik, sosyal, psikolojik gelişimleri farklı boyutlarda olabilir. Onlar için gerekli gelişimsel ve psikolojik desteğin verilmesine yardımcı olun.

* Yaratıcı yönünü destekleyin, düşündürücü sorular sorun. Örneğin “insanlar uçabilseydi ne olurdu” gibi

* Evde sürekli kendi dediği yapılan konuma gelmesini engelleyin. Ancak gerektiği durumlarda onun fikrini de alarak hep birlikte karar almayı da ihmal etmeyin.

* Tutarlı olun, ona özel ayrıcalık vermeyin.

* Onu iyi tanımaya çalışın. Yetenekli olduğu düşünülen özelliklerini destekleyin.

* Üstün yetenekli olduğunu ona söylememenizde fayda var. Çünkü bu onun kendini ayrıcalıklı görmesine, etiketlenmesine, aşırı beklenti duyulmasına sebep olabilir. Bu durum da çocuğun diğer arkadaşlarıyla sağlıklı doğal bir ilişki kurmasına bile engel olabilecektir.

*Sadece başarılı olduğu yönlerini övmeyin. Bu onda sadece başarılı olduğumda sevilirim algısı yaratabilir.

* Yetenek alanını destekleyeyim derken ilgi alanlarını ihmal etmediğinize emin olun. Aksi taktirde oyun oynamasını ya da eğlendiği faaliyetleri azaltmak onun gelişimini de engelleyecektir.

* Tek yetenek veya ilgi alanı faaliyetlerinden ziyade çoklu faaliyetlere yönlendirin. Aynı şeyi yapmak bir süre sonra sıkıcı gelecektir.

* Çok az çabayla başarıya ulaştıkları için bu onlarda güdülenmeyi, motivasyonu azaltır. Bazı çocukların üstün yetenekli olmasına rağmen düşük not almasının nedeni budur. Bunun yanı sıra sıkıcı buluyor da olabilir, böyle bir durumda karşılıklı olarak durumu analiz etmeyi ve birlikte çözüm önermeyi teklif edin. Başarısızlıkla nasıl başa çıkabileceğini ona sorun, çözüm üretmesini sağlayın, destek olun.

*Birlikte yapmaktan keyif aldığınız etkinleri uygulayın. Ormanda yürüyüş, yüzme, çeşitli geziler, oyunlar, sanatsal faaliyetler vb.

* Soru sormasına, özgürce düşündüğünü açıklamasına fırsat verin. Sorularını geçiştirerek değil tatmin edici şekilde yanıtlayın. Eğer bilmiyorsanız birlikte araştırabileceğinizi söyleyin.

* Sorumluluk almasını destekleyin ve anne baba olarak kararlarınızda tutarlılık gösterin.

* Onda düzeltmek istediğiniz şeyi kendinizin de yapıp yapmadığınızdan emin olun. Doğru model olmak.

* Profesyonel yardım almayı ihmal etmeyin.

* Kendisine uygun eğitimi almasına yardımcı olun.

* Her ne olursa olsun onu çok sevdiğinizi ve her zaman da seveceğinizi hissettirin.

Psikolojik Danışman

Deniz Yüzbaş