Page 18 - Fen Bilimleri Dergi-7

DOĞA

M antar Nedir? Bir Mantarın Zehirli Olduğunu Nasıl
Mantarlar klorofili olmayan, üreme
Anlarız?
organları ve esas gövdeleri iplik gibi, Bir mantarın zehirli olup olmadığını
“misel” denilen küçük borucuklardan anlamanın başta gelen yolu daha önce
ibaret canlılardır. Bizim toprak üzerinde fotoğraflanan örnekleri ile karşılaştır-
görüp yararlandığımız kısım yani man- maktır. Bu konuda karşılaştırma yapmak
Süleyman AKALOĞLU tarlar, bu canlının meyvesidir diyebiliriz. için kullanabileceğiniz tek Türkçe kitap
Kırklareli Fen Bilimleri Yakup ERDEM imzalı Mantar Avcısının
İlkokul ve Ortaokul Müdürü Çoğu insan, mantarların bitki olduğunu
düşünmektedir ancak mantarlar bitki El Kitabı’dır. Kitap Türkiye habitatında
değildir. Kendine has şekilleri ve yaşama bulunan yüzlerce mantarı görselleri ve
modelleri ile bitkiler ve hayvanlardan bilgileri ile içermekte ve mantar konu-
Besin mi Zehir mi?
ayrı bağımsız bir canlı âlemidirler. suna yeni ilgi duymuş kişilere yardımcı
olmaktadır. Özellikle tüketmek amacı ile
Mantarlar, eşeyli ve eşeysiz üremeyle bir mantar toplanacaksa bu kitap veya
çoğalırlar. Oluşturdukları sporları boru- internetteki görseller kullanılarak örnek
cuklarından veya lamellerinden doğa- karşılaştırılması yapılır ve tüketilecek
ya saçarlar. Toprağa dökülen sporlar, mantarın hangi tür ve mantar olduğuna
rüzgârla ya da böceklerle çevreye dağılır emin olunur.
ve toprakta yıllarca yaşayabilir. Mantarlar
nem ile var olan canlılardır, doğal olarak Zehirli mantarlar ayrıca, kokusu, tadı,
yağmurlardan sonra topraktaki sporlar lamel-şapka-kök yapısı ve toplandığı
çimlenerek mantarları oluştururlar. coğrafya özellikleri ile de yenilebilen-
lerden ayrılır. Hiçbir mantara dokunul-
Mantarlar, insanlık tarihi açısından ması, yenebilen bir mantar ile yan yana
büyük öneme sahiptirler. Bitki ve hay- üremesi, koklanması; bunların yanı sıra
vansal yapıları çürüterek besleyici ele- hafifçe çiğnenip tükürülmesi bile kişiyi
mentlerin serbest bırakılmaları ve orman zehirlemez. Bir mantarın kişiyi zehirleyip
Mantarlar
ekosistemlerinde karbondioksit salını- etkileyebilmesi için mantarın sindiril-
mı mantarlar tarafından gerçekleştirilir. mesi gerekmektedir. Yine de mantarları
Ayrıca toprağın yapısını bitki gelişimi tanımayan kişilerin bulduğu her mantarı
için uygun hale getirirler. “Mikoriza” tatması son derece tehlikelidir. Mantar
denilen ortaklıklar oluşturarak bitkilerin konusunda şu söz ilgilileri arasında çok
köklerine tutunarak bitki köklerinden yaygındır. “Cesur mantar avcıları vardır,
karbonhidrat alırlar, bu sırada bitki de yaşlı mantar avcıları da vardır. Fakat hem
mantarın miselleri yardımı ile topraktan cesur hem yaşlı mantar avcıları yoktur.”
su ve suda çözünen tuzları emer.
Zehirli mantarlar bünyelerinde kişinin
sindirimini bozucu, denge ve sinir siste-
Penisilin gibi birçok yararlı antibiyo- mini etkileyen hatta öldürücü toksinler
tiğin, thiamin, biyotin, riboflavin gibi bulundurur. Vücut bu toksinlerle baş
bazı vitaminlerin; ergotamin, kortizon edemediği için önce karaciğer ve böb-
gibi önemli ilaçların elde edilmesinde rekler iflas eder. Bazı zehirlenmeler ilaç
yine mantarlardan yararlanılmaktadır. ve serum tedavisi ile iyileştirilebildiği gibi
Amilaz, pektolaz gibi enzimler; gibberel- zehirlenmeden sonra geçen süre sebebi
lin gibi bazı hormonlar da mantarlardan ile çoğu zehirlenme, kurtuluşu olma-
yararlanılarak üretilmektedir.
yan sonuçlara da ulaşabilir. Mantarların

18